Ochrona zabytków
Zgodnie z art. 22 z ustawy z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami obowiązek prowadzenia Gminnej Ewidencji Zabytków Nieruchomych spoczywa na wójcie gminy, burmistrzu, prezydencie miasta.
Ewidencją zostają objęte zespoły o istotnych, lokalnych walorach historycznych, kulturowych i krajobrazowych.
Gmina Ozimek posiada Ewidencję, która zgodnie z wymogami jest zbiorem kart adresowych zabytków nieruchomych z terenu gminy, objętych równocześnie wojewódzką ewidencją zabytków. Na terenie gminy Ewidencją objęto 540 obiekty zabytkowe. Gminna Ewidencja nie jest dokumentem zamkniętym, winna być uzupełniana i weryfikowana. Jej zmiany nie powodują nieważności ustaleń studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego, miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego oraz gminnego programu opieki nad zabytkami.
Pomimo, że ewidencja jest jawna, bardzo często właściciele nieruchomości nie wiedzą, że ich nieruchomość jest wpisana do Gminnej Ewidencji Zabytków. Właściciele nieruchomości nie będących zabytkami, ale wpisanych do Gminnej Ewidencji Zabytków mogą na niej przeprowadzać prace budowlane tylko po uzgodnieniu ich z konserwatorem zabytków. Osoby planujące nabycie nieruchomości figurującej w ewidencji powinny wystąpić o warunki zabudowy, aby sprawdzić stanowisko konserwatora wobec planowanych prac.
Zgodnie z rozporządzeniem Ministra Kultury z 26 maja 2011 r. w sprawie prowadzenia rejestru zabytków, krajowej, wojewódzkiej i gminnej ewidencji zabytków „ewidencja zabytków jest podstawą do sporządzania programów opieki nad zabytkami przez województwa, powiaty i gminy”. Gminny program opieki nad zabytkami podlega uchwaleniu przez radę gminy, po uzyskaniu opinii Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków. Program ten jest ogłaszany w Dzienniku Urzędowym Województwa Opolskiego. Gminne ewidencje zabytków oraz programy opieki nad zabytkami stały się instrumentem prawnej ochrony obiektów
i obszarów zabytkowych.
Gminny Program Opieki nad Zbytkami : UCHWAŁA NR XLI/369/21 RADY MIEJSKIEJ W OZIMKU z dnia 22 grudnia 2021 r. w sprawie przyjęcia Gminnego Programu Opieki nad Zabytkami na lata 2021 – 2024
Andrzej Brzezina
Najstarszy żelazny most wiszący na kontynencie europejskim.
Wstęp
Gmina Ozimek może poszczycić się najstarszym w Europie Żelaznym Mostem Wiszącym z 1827r., który został nagrodzony w prestiżowym konkursie Zadbany Zabytek 2012, w 2014 r. otrzymał nagrodę Footbridge Award, a w 2017 r. został wpisany na Listę Pomników Historii. Terminem tym określa się zabytek nieruchomy o szczególnym znaczeniu dla kultury naszego kraju. Pomniki historii ustanawiane są od 1994 r. Do dziś to najwyższe wyróżnienie nadano 60 zabytkom.
Najstarszy żelazny most wiszący na kontynencie europejskim
Historia
W 1753 r., w miejscu dzisiejszego Ozimka, nad brzegiem Małej Panwi, na polecenie króla Prus Fryderyka II powstały pierwsze dwa piece do wytopu żelaza. Huta przyjęła nazwę Malapane. 34 lata później, po raz pierwszy do topienia rudy żelaza zastosowano koks. Dzięki temu, miejscowa huta stała się zakładem przodującym w tej dziedzinie w całej Europie. Dwa lata później Ozimek znów przodował - tym razem w budowie mostów żelaznych.
Pierwszy żelazny most łukowy wykonano dla miejscowości Łażany na Dolnym Śląsku. Obiekt nie zachował się do dzisiejszych czasów, w przeciwieństwie do bardziej zaawansowanego technicznie - wiszącego mostu łańcuchowego, powstałego w Ozimku. Oddano go do użytku 12 września 1827 r. i był na owe czasy dziełem pionierskim Karla Schotteliusa - królewskiego mistrza hutniczego, ewenementem na światową skalę. Wybudowany za 4.200 talarów, most stanowił główną przeprawę na szlaku Dobrodzień - Opole.
Most miał nośność 3 ton i wielokrotnie oparł się zagrożeniom, m.in. wielkiej powodzi z 1830 r., kiedy zniszczeniu uległa zapora na Małej Panwi. W 1854 r. wzmocniono przęsło i zmieniono sposób zakotwień łańcuchów, a od 1945 r. - po poważnym uszkodzeniu - został wyłączony z ruchu kołowego. W roku 1969 obiekt wpisano do rejestru zabytków techniki.
Most składa się z przęsła podwieszonego do żelaznych łańcuchów, wspartych na dwóch żeliwnych pylonach, złożonych z odlewanych, ażurowych płyt, zwieńczonych neogotyckimi portalami. Ważąca około 55 ton konstrukcja oparta jest na murowanych przyczółkach. Rozpiętość w osiach pylonów wynosi 31,5 m, przęsło mierzy 28,6 m długości i 6,0 m szerokości, a cały most składa się z około 1600 żelaznych części - w dużej mierze wykonanych ręcznie, kutych. Jako jeden z nielicznych, przetrwał do dzisiejszych czasów, praktycznie w stanie oryginalnym.
Dzisiaj
Most jest największą dumą Ozimka, a jego wizerunek znajduje się w herbie miasta.
W latach 2009-2011 został gruntownie odrestaurowany w ramach projektu „Utworzenie Regionalnego Centrum Turystycznego Dolina Małej Panwi” w ramach RPO Województwa Opolskiego na lata 2007-2013. W ramach inwestycji m.in. oczyszczono i zakonserwowano około 1600 części, a łańcuchową konstrukcję mostu wzmocniono stalowymi linami. Ponadto most otrzymał perfekcyjnie wkomponowane oświetlenie, które pokazuje cały jego majestatyczny urok po zmroku.
W 2012 r. obiekt otrzymał nagrodę Zabytek Zadbany w kategorii architektura przemysłowa i dziedzictwo techniki. Organizatorem konkursu, którego celem jest promocja właściwej opieki nad zabytkami i pokazanie najlepszych wzorów właściwego utrzymania obiektów zbytkowych jest Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego.
W 2013 r. na zlecenie Gminy Ozimek dr inż. Przemysław Jakiel z Politechniki Opolskiej opracował dokumentację na potrzeby złożenia wniosku o uznanie mostu za Pomnik Historii. Już 20.09.2013 r. do Opolskiego Konserwatora Zabytków wpłynął wniosek Burmistrza Ozimka, który 12.11.2013 r. uzyskał poparcie Konserwatora Zabytków i wraz z dokumentacją został przesłany do Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego.
W dniu 16 lipca 2014 roku, w londyńskim Imperial College, podczas konferencji „Footbridge 2014” miała miejsce uroczystość wręczenia nagród dla najlepiej zaprojektowanych nowych kładek dla pieszych. Zwycięzcą w kategorii - historic renovation/reuse - obiekt najlepiej odrestaurowany - został zabytkowy wiszący most w Ozimku. Prestiżową Footbridge Award 2014 nagrodę otrzymał jako pierwszy obiekt w Polsce.
W 2017 r. most obchodzi 190. rocznicę „urodzin”. W związku z tym to wyjątkowy prezent, że 15 marca podczas uroczystości w Pałacu Prezydenckim nasz najważniejszy zabytek – perełka kunsztu hutniczego naszego regionu Żelazny łańcuchowy most wiszący na rzece Mała Panew, który został wykonany w Hucie Malapane w Ozimku, został wpisany na listę Pomników Historii.
Urząd Gminy i Miasta w Ozimku
